Zo vaak had de toekomst een verlammend effect op mij. Alles wat ik ging doen, moest in één keer echt goed. Sterker nog, het liefst perfect. Liever te veel en te vaak over dingen nadenken, dan gewoon ergens aan beginnen met de middelen die ik op dat moment had. En was ik er nog niet over uit dat ik iets echt goed kon doen? Dan bleef ik er nog langer over nadenken, keuzes uitstellen en mezelf kwellen om vooraf tot de perfecte uitkomst te komen.
Er was bij mij altijd een drang om naar perfectie te streven. Perfectie in bijvoorbeeld mijn werk, maar eigenlijk in alles. Er was geen ruimte voor fouten, ik vond zelf dat ik mij die niet kon veroorloven. Daarmee voerde ik de druk enorm hoog op voor mezelf.
Maar kun je eigenlijk alles wel vooraf weten en van alles vooraf inschatten hoe het zal gaan lopen? Zeker weten dat er niks fout kan gaan? Of het nu gaat om belangrijke projecten op je werk, of een grote keuze in je leven. Een deel van de toekomst zal altijd onbekend zijn, kan onverwachte wendingen jouw kant op sturen, of er zijn factoren waar je vooraf onmogelijk rekening mee kunt houden. Maar je moet wel vooruitgang blijven boeken.
Leef vooruit!
Ik heb gemerkt dat ik door mijn onzekerheid en natuurlijke drang om alles perfect te doen, enorm werd tegengehouden in het daadwerkelijk leven van mijn leven. Achteraf gezien is voor mij heel duidelijk dat dit perfectionisme één van mijn gedragskenmerken is geweest die mij in mijn burn-out geduwd heeft. Nooit was iets goed genoeg.
Alles stond in het teken van een, door mezelf opgelegde, enorme lijst aan vragen die ik vooraf moest beantwoorden, om zeker van een goed eindresultaat te zijn. Het werd steeds vaker een analyseverlamming (‘analysis paralysis‘), waarbij ik alles maar tegen elkaar bleef afwegen. En door die analyseverlamming, kwam ik nergens meer aan toe. Teveel nadenken wordt al snel uitstelgedrag en van uitstel komt afstel.
Ik werd er niet gelukkig van, dit moest stoppen. Bij toeval kwam ik een aantal jaar geleden het volgende citaat tegen, wat het probleem mooi samenvat. Dit citaat van de Deense filosoof Søren Kierkegaard heb ik daarna al snel als mijn levensmotto proberen aan te nemen:
Life can only be understood backwards, but must be liven forward.
Søren Kierkegaard
Ik vind dit soort citaten altijd heel mooi. Hoe zo’n citaat, eigenlijk slechts een paar woorden, zoveel betekenis in zich draagt. Het vat het concrete probleem exact samen. Je kunt je leven alleen achteraf begrijpen, maar het moet vooruit geleefd worden. Je kunt niet alles vooraf begrijpen, je moet vooruit leven en daar het liefst ook zoveel mogelijk van genieten.
Analyseer en begrijp achteraf
Maar hoe leer je dan wel van je keuzes? Dat kan dus alleen maar achteraf, als je ervaring hebt opgedaan en hierdoor beter weet wat er voor jou werkt, of juist niet. Deze kennis kun je in de volgende keuzes die je maakt weer meenemen, waardoor je steeds beter bij jezelf kunt blijven in het maken van de volgende vergelijkbare keuzes.
Het is niet raar, onrealistisch of fout om te twijfelen over belangrijke beslissingen. Maar andersom, is het ook helemaal niet fout om op je gevoel te vertrouwen. Zoals Steve Jobs ooit (Stanford Commencement Speech 2005, hele speech is absoluut de moeite waard) zo mooi zei:
You can’t connect the dots looking forward; you can only connect them looking backwards. So you have to trust that the dots will somehow connect in your future. You have to trust in something — your gut, destiny, life, karma, whatever. This approach has never let me down, and it has made all the difference in my life.
Steve Jobs
Dit draait allemaal om vertrouwen in je eigen kunnen. Vertrouwen dat je genoeg (levens)ervaring hebt opgedaan om een keuze op een juiste manier te maken. Wat ik ook zo mooi vind aan dit citaat, is dat het je zegt te vertrouwen in je eigen kunnen en gevoel, en dat je er op moet vertrouwen dat het in de toekomst uiteindelijk allemaal goed komt.
Ik leer steeds meer op mijn gevoel en mijn eigen levenservaring af te gaan. Mijn onderbuikgevoel zegt me tegenwoordig al vrij snel of iets goed voor me is, of juist niet. Stuurt me bijna als automatisch weg van alles waar ik me niet goed bij voel. Tegelijkertijd helpt het me juist keuzes te maken waar ik me wel goed en fijn bij voel.