Er staat een grote olifant in de kamer, elke keer als ik praat of schrijf over mentale gezondheid. Iets wat ik ontzettend lang als een heel groot geheim bij me gedragen heb. Waar ik eigenlijk al zo lang over wil schrijven, maar nooit de juiste woorden voor heb kunnen vinden. Waar ik me ook lange tijd voor heb geschaamd, het heb proberen weg te stoppen. Het misschien zelfs wel heb proberen te vergeten. Maar vergeten ga ik het nooit meer doen.
Ik heb een aantal jaar geleden op het punt gestaan om zelfmoord te plegen. Alles was voorbereid, de manier waarop ik het zou gaan doen, mijn afscheidsbrief lag klaar. Na een aantal keren met het idee geflirt te hebben, al vaker gedacht dat ik het zou gaan doen, was daar dan het moment waarop het zou gaan gebeuren. Niemand thuis, ik was ervan overtuigd dat ik geen andere uitweg meer zag en ben mijn plan gaan uitvoeren.
Op het allerlaatste moment ben ik mezelf wezenloos geschrokken, vlak voor ik daad bij woord wilde gaan voegen. Het enige wat ik nog voor me zag was het gezicht van mijn jongste. Misschien was ik er toch nog niet klaar voor. Misschien heeft mijn kleine meisje mij bewust gered. Het enige wat ik nu zeker weet, is dat haar gezichtje mij op het laatste moment gered heeft van iets wat niet alleen mijn leven, maar ook dat van haar zou verwoesten.
Waarom? De duisternis
Om antwoord te geven op de vraag ‘waarom?’, moet ik wat context geven over mijn situatie op dat moment. Sommige delen gaan terug naar mijn jeugdjaren, sommige dingen zijn meer recent. Wat goed is om te beseffen, is dat ik me deze gevoelens en gedachten nog levendig voor de geest kan halen. Dat ik nog exact weet hoe ze toen gevoeld hebben.
Daarom schrijf ik ze ook, zoals ik ze destijds ervaren heb. Uitdrukkingen als “uitzichtloze situatie” zul je hier vinden, maar die voelden toen ook echt zo. Als ik er nu aan terug denk, kan ik dit heel anders zien, maar ik denk dat het belangrijk is om deze gevoelens en gebeurtenissen in de originele vorm te omschrijven:
- Ik ben in mijn jeugdjaren altijd een buitenbeentje geweest. Geen onderdeel van een heel specifieke groep, of stroming. Ik had altijd wel mensen om me heen die ik vrienden zou kunnen noemen, maar het was ook altijd een worsteling om mijn eigen plek te vinden. Om mezelf te vinden, waar ik bij hoorde en wat mij blij maakte. Ik had ook geen mensen om me heen waar ik echt mezelf bij kon zijn, ik was me altijd anders voor aan het doen dan ik was, in een wanhopige poging om dan maar ergens bij te horen.
- In mijn thuissituatie vroeger werd er altijd strijd gevoerd. Ik ben door mijn vader fysiek en psychisch mishandeld, altijd klein gehouden. Daardoor ben ik me daar ook weg gaan cijferen, gaan overleven en me anders gaan gedragen dan ik eigenlijk wilde, om maar in ‘het plaatje’ te passen en zo min mogelijk tot last te zijn. Uiteindelijk zijn mijn ouders gescheiden en heb ik me afgesloten voor een groot deel van deze pijn. Dit heeft niets opgelost, maar ik hoefde het even niet meer te voelen.
- Ik zelf ben ook in een aantal relaties terecht gekomen, die me nooit hebben gebracht wat ik zocht. Of misschien wist ik zelf wel niet meer wat ik zocht. Ik was op zoek naar veiligheid en vooral naar een plek waar ik mezelf kon zijn. Zonder hierbij de bron van het probleem aan te pakken, kwam ik hier helemaal niet verder mee.
- Uiteindelijk is op een kwade dag, in één van deze relaties, vanwege gezondheidsredenen een groot deel van alle verantwoordelijkheden bij mij komen te liggen. Dat heeft een enorme druk op mijn schouders heeft gelegd – iets waar ik met de kennis van nu, niet op voorbereid was.
- Dit alles heeft me in een ontzettend negatieve spiraal gegooid, waar het voor mij echt een uitzichtloze situatie geworden is. Elke dag werd het zwaarder om vol te houden, moest ik me groot blijven houden voor de buitenwereld en voor mijn gezin. Ik leefde met een masker op. Ik voelde dat ik naar de buitenwereld moest doen alsof het onder controle was, terwijl het diep van binnen steeds meer stormde.
- Uiteindelijk zijn bij mij ook de scheuren in mijn masker zichtbaar geworden, kreeg ik steeds meer psychische klachten en uiteindelijk ging ik er ook fysiek aan onderdoor. Dit is wat me uiteindelijk ook in de fase heeft gebracht die ik als een burn-out omschreven heb. Daar is geen woord aan gelogen, maar belangrijk om hier te beseffen is dat het grootste verschil tussen een burn-out en een depressie is dat een depressie voor langere tijd aan blijft houden. De symptomen, gevoelens en gevolgen zijn verder veelal vergelijkbaar.
- Ik ben me steeds meer gaan afsluiten van alles en iedereen. Ik raakte afgestompt van de buitenwereld. Elke dag vergde steeds meer energie om vol te blijven houden, om mijn masker op te kunnen houden. Steeds meer ging ik in mijn eigen gedachten leven, wat het alleen maar erger maakte, natuurlijk. Ik kon vrijwel niets meer relativeren, kon geen uitzicht meer houden op verbetering in de situatie.
Nu denk je misschien: was dit alles? Je bent rond de dertig, hebt geen stabiele thuissituatie gehad en wat meer druk op je schouders dan je zou willen. Is dat de reden om uit het leven te stappen? Ja, dat is precies het punt. Het is heel eenvoudig om al deze gebeurtenissen buiten proportie te laten groeien en jezelf wijs te maken dat je hele leven balanceert op deze gebeurtenissen. Alsof ze bepalen hoe jij de rest van je leven gaat zijn. Het wordt als vanzelf een uitzichtloze situatie, waar je steeds verder verstrikt in raakt.
En toen? Terug naar het licht
Het moment dat ik voor mijn gevoel wakker schrok, staat me echt nog op mijn netvlies geprent. Ik zie nog steeds het gezicht van mijn jongste voor me, zoals ze daar toen in mijn gedachten voor mij verscheen. Dat is voor mij echt een moment van ommekeer geweest. Een realisatie dat ik me niet meer zo wilde voelen. Het besef dat het roer om moest, was ineens daar en zo overduidelijk aanwezig, dat ik daar nooit meer aan getwijfeld heb.
Natuurlijk ben ik een behoorlijke tijd ‘van de leg geweest’. Ik heb me ontzettend onrustig gevoeld, mijn emoties vlogen alle kant op. Maar de buitenwereld, niemand niet, zelfs mijn gezin niet, wist wat er aan de hand was. Het was mijn grote geheim, waar ik me op dat moment vooral voor schaamde: Ik had mijn leven willen beëindigen.
Zoektocht naar mezelf
Wat er toen begonnen is, is de zoektocht naar mezelf. Naar wat ik echt belangrijk vind in mijn leven. Waar ik voor wil leven. Wat ik graag in mijn leven wil bereiken. Maar ook wat ik niet meer in mijn leven wil hebben.
Deze zoektocht naar mezelf is nog steeds gaande en ik raak er steeds meer van overtuigd dat deze zoektocht nooit gaat eindigen. Dat ervaar ik nu als iets positiefs, dat er altijd wel weer iets is om aan te werken of om te leren over jezelf.
Praktische gedachten over zelfmoord
Nu ik een aantal jaren verder ben, kan ik vrij praktisch denken over zelfmoord. Het is voor mij een geruststellende gedachte dat ik er zelf bovenop gekomen ben, dat het voor mij genoeg was om me helemaal wezenloos te schrikken, om aan mezelf te gaan werken.
Denk jij op dit moment aan zelfmoord? Praat er dan alsjeblieft over. Er zijn mensen die 24 uur per dag, 7 dagen per week hier over willen praten, of juist alleen maar luisteren: 0800-0113 (of 113) vanuit 113 Zelfmoordpreventie. Verzin desnoods een smoes om ze te ‘mogen’ bellen van jezelf, maar overtuig jezelf om er over te praten. Dat zal al het verschil maken. Ik zou willen dat ik hier zelf gebruik van had gemaakt, toen ik mezelf zo ver kwijt was geraakt.
Maar wat nog beter is, is als je contact opneemt met je huisarts en jouw gedachten over zelfmoord gaat bespreken. Het is de eerste kleine stap in het proces van herstel, die ik ook had moeten nemen. Maar ik ben zo’n ontzettend koppige ezel geweest, die het helemaal zelf heeft willen doen… Ik had mijn herstel zoveel makkelijker kunnen maken, als ik mijn huisarts er ook bij betrokken had.
Zelfmoord is egoïstisch
Zelfmoord is in de basis vrij egoïstisch. Je wilt een einde aan je leven maken, omdat je het niet meer ziet zitten om te blijven leven. Maar waar je in je woede en verdriet aan voorbij gaat, is dat je andere mensen om je heen hier ook verdriet mee aandoet. Daarmee wil ik niet bagatelliseren dat zelfmoord voor velen als de enige uitweg voelt. Het voelt echt zo, alsof het allemaal teveel is om mee om te blijven gaan.
Waar je denkt dat het beëindigen van jouw leven, een einde maakt aan alle pijn, is daar niets zeker over. Maar waar je wel zeker van kunt zijn, is dat de pijn voor jouw omgeving pas gaat beginnen. Familie en vrienden gaan het zichzelf ongetwijfeld kwalijk nemen, dat ze er niets aan hebben kunnen doen. Het enige waar je zeker van kunt zijn, is dat zelfmoord de situatie voor jou niet beter gaat maken, maar wel een verwoestend effect voor jouw omgeving gaat hebben.
De uitzichtloze situatie
Het grote probleem met het soort gevoelens die je uiteindelijk tot zelfmoord kunnen drijven, is dat de problemen die dit veroorzaken uit proportie raken. Ze voelen onoverkomelijk, alsof er nooit meer iets aan gaat veranderen. Je raakt verstrikt in je eigen waarheid. Je kunt niet meer objectief bekijken wat er nu echt speelt en hoe uitzichtloos de situatie werkelijk is.
Terwijl ik nu met zekerheid kan zeggen dat de redenen waarom ik op het punt stond om een einde aan mijn leven te maken, dat niet waard zijn. Nu ik terugkijk op wat me toen bijna het leven gekost had, is het allemaal te relativeren. Maar op dat moment voelde het alsof ik in pikzwarte nachtmerrie rondliep, al maanden lang…
Praat er alsjeblieft over
Dit is ook de reden waarom ik zo blijf hameren om alsjeblieft te blijven praten over mentale gezondheid. Er is vaak maar één gesprek met een rationeel persoon nodig om je te behoeden voor een volkomen irrationele beslissing. Al brengt het je alleen maar aan het twijfelen, die twijfel is genoeg om je van een totaal irrationele beslissing te weerhouden. Zo’n gesprek kun je ook voeren met 113 Zelfmoordpreventie.
Er is voor iedereen een plek in deze wereld. En al denk je dat dit op dit moment voor jou niet zo is, misschien wel nooit meer zo gaat zijn: Dat is niet waar. Neem het van mij aan, ik heb me ook zo gevoeld. Ook voor mij was elke dag een strijd. Ik heb op het punt gestaan om uit het leven te stappen. En nu, een aantal jaar later, begrijp ik er helemaal niks meer van hoe die problemen mij, tot zo’n beslissing hebben kunnen brengen.
Ik ben blij dat ik er nog steeds ben, dat ik nog steeds leef. Dat ik elke dag weer wil proberen er het beste van te maken. Dat er weer uitzicht is, dat er weer dingen zijn om voor te leven. Dat ik echt weer kan genieten van het leven.